بازگشت
یبوست کودکان؛ علل و روش های درمان
آنچه می‌خوانید :
یبوست، به‌عنوان یک امر طبیعی و گاها یک عارضه دردناک شناخته می‌شود که این بیماری بسیار شایع و اغلب در کودکان ایجاد و به‌دلایل گوناگون رخ می‌دهد. می‌توان گفت یبوست در کودکان به‌عنوان یک معضل بزرگ برای والدین به‌شمار می‌رود. دراین مطلب، قصد داریم شما را با یبوست کودکان، علل و روش‌های درمان آن بیشتر آشنا کنیم.
یبوست کودک چیست؟
یبوست، ازجمله مشکلات گوارشی است که در آن حرکت روده کمتر و سخت‌تر از حالت طبیعی صورت می‌گیرد. دستگاه گوارش از دهان شروع و به مقعد ختم می‌شود که وظیفه آن جذب و هضم مواد مغذی و دفع مواد زائد است. درواقع روده بزرگ که در انتهای دستگاه گوارش قرار دارد، آب را از مواد هضم‌شده جذب می‌کند و مدفوع از حالت مایع به جامد تغییر پیدا می‌کند.
هضم شدن این مواد هر چقدر طولانی‌تر باشد، به‌دلیل اینکه توسط روده آب جذب می‌شود، مدفوع سفت‌تر و درنهایت منجر به ایجاد یبوست می‌شود. نکته قابل‌توجه این است که نیاز به دفع در هر فردی متفاوت خواهد بود اما به‌طور معمول اگر کودک شما بیش از گذشت ۳ روز شکمش کار نکند و احساس نیاز به دفع در او کم باشد، دراین حالت مدفوع سفت و در دفع آن با مشکل مواجه می‌شود که درواقع یبوست به‌وجود می‌آید.
البته چنین عارضه‌ای در کودک موقت بوده و وضعیت کودک به حالت طبیعی باز می‌گردد. یبوست، به دلایل مختلف در کودک رخ می‌دهد که دربرخی موارد از حالت نرمال خارج و مزمن می‌شود که نتیجه آن به‌وجود‌آمدن بیماری‌ها یا عوارض شدیدی است؛ دراین‌صورت کودک باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
یبوست اولیه
یبوست اولیه، که با نام یبوست عملکردی یا ایدیویاتیک نیز شناخته می‌شود، درواقع یک نوع یبوست مستقل است و منشاء این نوع یبوست، بیماری زمینه‌ای نیست. یبوست اولیه به سه دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- یبوست با سرعت انتقال طبیعی: دراین حالت فرد احساس می‌کند دچار یبوست شده اما سرعت حرکت مدفوع در روده و انسجام آن تفاوتی با حالت طبیعی ندارد. نکته‌ای که وجود دارد این است که با نفخ و درد شکم کودک تصور می‌کنید او دچار یبوست شده اما این دلیل کافی و قطعی برای بروز یبوست نخواهد بود.
- یبوست با سرعت انتقال آهسته: پریستالسی حرکات طبیعی روده است که بهطورمعمول بعد از ورود غذا به روده آغاز و باعث می‌شود در طول روده غذا به جلو برده شود. در این حالت که به آن یبوست با سرعت آهسته می‌گویند، درواقع حرکات پریستالسی بعد از خوردن غذا شروع نمی‌شود. این عمل موجب می‌شود که غذا با سرعت کمتری در روده حرکت کرده و درنتیجه دفع مدفوع نیز کاهش می‌یابد.
- یبوست ناشی از ناهماهنگی عضلات کف لگن: این نوع یبوست حرکات روده کاملا طبیعی و هیچ‌گونه مشکلی ندارد؛ اما کودک به‌دلیل این که در عضلات کف لگن دچار ضعف یا اختلال عصبی می‌شود قادر به اجابت مزاج نخواهد بود. اگر دچار یبوست ناشی از ناهماهنگی عضلات کف لگن شوید با موارد زیر مواجه می‌شوید:
- فشار و درد زیاد هنگام اجابت مزاج خواهید داشت.
- به دلیل درد شدید اجابت مزاج به تعویق می‌افتد.
- هنگام اجابت مزاج نیاز به کمک دست‌ها خواهید داشت.
یبوست ثانویه
یبوست ثانویه، نوع دیگر یبوست است که عمدتا به‌دلیل مشکل زمینه‌ای یا در برخی موارد عوارض جانبی ناشی از یک بیماری خواهد بود. یبوست ثانویه، گاهی به‌علت مصرف بعضی داروها، برخی بیماری‌ها و... می‌تواند بسیار شایع باشد. ازطرفی ممکن است به‌دلیل کمبود ویتامین‌ها، شقاق مقعدی و برخی آسیب‌دیدگی‌ها به‌ندرت به‌وجود بیاید.
باتوجه‌به گفته پزشکان متخصص کودک:
"یبوست کودکان، که به علل مختلفی از بیماری‌های داخلی گرفته تا رژیم غذایی و حساسیت به داروها، به وجود می‌آید، یکی از بیماری‌های رایج در این بازه سنی بوده و با علائم بسیاری در وی ظاهر می‌شود. پیگیری علائم توسط والدین امری ضروری است و از ایجاد عوارض یبوست کودکان به‌طور جدی جلوگیری می‌کند. مراجعه به پزشک متخصص اطفال، جهت تشخیص هرچه سریع‌تر و شروع به درمان یبوست کودکان، به‌جای درمان‌های خانگی، به همه والدین توصیه می‌شود."
علل یبوست کودکان
بهطورمعمول فرد زمانی دچار یبوست می‌شود که مدفوع به‌صورت آهسته از مجرای روده عبور کند و موجب سفت و خشک شدن مدفوع می‌گردد. علل مختلفی وجود دارد که همگی می‌توانند در یبوست کودکان نقش داشته باشند؛ جهت آشنایی بیشتر با علل یبوست کودکان به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- حساسیت و آلرژی
- استرس
- مشکل دستگاه گوارش
- مشکل متابولیک
- کم‌کاری تیروئید
- تنبلی روده
- طویل بودن روده بزرگ
- عدم تغذیه صحیح
- یبوست‌های ارثی
- عدم نوشیدن مایعات کافی
- تنگی مقعد
مواردی‌که بیان شد همگی جزء دلایل ایجاد یبوست در کودکان است که ممکن است درصورت تکرار شدن منجربه مشکلات بیشتر و بیماری مثل: جابه‌جایی مقعد، آبسه وفیستول مقعد، شقاق مقعد، پرولاپس رکتوم و هیرشپرونگ شود.
ممانعت از دفع مدفوع
کودکان به دلایل مختلفی ممکن است میل به اجابت مزاج نداشته و از دفع مدفوع اجتناب کنند. دلایل مثل ترسیدن از دستشویی یا میل به بازی و دست نکشیدن از آن باعث می‌شود تا کودک در دفع مدفوع ممانعت کند. برخی از کودکان نیز هنگامی که از خانه دور می‌شوند برای این که از توالت‌های عمومی استفاده نکنند مدفوع خود را نگه می‌دارند.
البته اجابت مزاج همراه با درد نیز به دلیل سفت یا بزرگ بودن مدفوع منجر به ممانعت کودک از دفع مدفوع می‌شود. به‌طورکلی هنگامی که مدفوع کردن برای کودک به هر دلیلی آزاردهنده باشد، ممکن است کودک از انجام چنین تجربه ناراحت‌کننده و آزار‌دهنده‌ای خودداری کند.
مسائل مربوط به آموزش دستشویی رفتن
آموزش دستشویی رفتن کودک، یک مسئله بسیار حائز اهمیت است و باید رعایت شود. اگر والدین خیلی زود کودک را آموزش دهند که به دستشویی برود ممکن است نتیجه عکس داشته و کودک سرکشی کرده و مدفوع خود را نگه دارد. والدین باید توجه داشته باشند که اگر آموزش کودک به دستشویی رفتن، موجب تحریک لجبازی کودک شود؛ تصمیم ارادی او برای نادیده گرفتن نیاز خود به دفع و اجابت مزاج به یک عادت غیر ارادی تبدیل و تغییر آن بسیار دشوار است.
تغییر در رژیم غذایی کودک
هنگامی‌که در رژیم غذایی کودک به‌مقدارکافی مایعات، میوه و سبزیجات که سرشار از فیبر هستند، وجود نداشته باشد می‌تواند باعث ایجاد یبوست در کودک شود. یکی از موارد رایج در رابطه با یبوست کودکان هنگامی رخ می‌دهد که رژیم غذایی کودک از غذای کاملا مایع به رژیم غذایی کاملا جامد تغییر کند. پس باید یک رژیم غذایی درست و مناسب را برای کودک در نظر گرفت تا از یبوست کودک جلوگیری شود.
تغییر در برنامه روزمره
ایجاد هرگونه تغییر در برنامه زندگی روزمره کودک شما ممکن است روی عملکرد روده او تاثیر‌گذار باشد. تغییرات روزمره‌ای که برای کودک ایجاد می‌شود، می‌تواند مسافرت و تغییر ناگهانی هوا، استرس باشد. البته برخی کودکان زمانی‌که برای اولین بار به محیطی خارج از خانه مانند مدرسه می‌روند ممکن است دچار یبوست شوند؛ همچنین مصرف برخی داروهای مختلف، باعث تغییر در سیستم بدن کودک شده و کودک را دچار یبوست کند.
حساسیت به شیر گاو
گاهی کودکان به شیر گاو حساسیت دارند و مصرف آن، باعث یبوست در آن‌ها می‌شود. البته دربرخی موارد مشاهده شده به‌دلیل مصرف بیش از حد لبنیات کودک دچار یبوست خواهد شد که درچنین مواقعی توجه و نظارت والدین لازم است. توجه به تغذیه کودک و استفاده از شیر گاو، پنیر و... به اندازه از یبوست کودک جلوگیری می‌کند.
سابقه خانوادگی
گاهی یبوست، منشاء ژنتیکی داشته باشد و سابقه خانوادگی می‌تواند در کودکان نیز منجر به ایجاد یبوست شود؛ بنابراین کودکانی که برخی از اعضای خانواده‌شان تجربه یبوست را داشته‌اند، احتمال بیشتری دارد که آن‌ها نیز به این عارضه مبتلا شوند. درچنین مواردی یبوست به‌خاطرعوامل محیطی یا ژنتیکی مشترک اتفاق بیفتد.
مشکلات پزشکی
مشکلات پزشکی، نیز می‌تواند یکی از علل به‌وجود‌آمدن یبوست در کودکان باشد. اما می‌توان گفت به ندرت ممکن است پیش بیاید که مشکلات پزشکی اعم از بیماری‌های زمینه‌ای، دستگاه گوارش، مشکل متابولیک یا ناهنجاری‌های آناتومیک باعث یبوست در کودکان شود.
یبوست در کودکان چقدر شایع است؟
معمولا یبوست عارضه‌ای طبیعی که در کودکان و همه گروه‌های سنی بسیار شایع است. طبق آمارها و مطالعات از هر ۲۰ کودکی که به پزشک مراجعه می‌کنند یک نفر از آن‌ها دچار یبوست شده و از این بیماری رنج می‌برند. یبوست در کودکان ممکن است در هر سنی رخ دهد و دلایل گوناگونی باعث می‌شود تا کودک دچار یبوست شده و با مشکلات و عوارض آن مواجه شود.
علائم یبوست کودکان
یبوست در کودکان، علائم و نشانه‌های مختلف و مشخصی دارد اما معمولا تشخیص آن در کودکان، کمی دشوار است. کودکان اغلب به وضعیت اجابت مزاج خود توجه ندارند و ممکن است یبوست را به درد تشبیه کنند؛ همین امر باعث می‌شود تا از روی ناآگاهی یا خجالت این موضوع را با والدین در میان نگذارند؛ بنابراین از رفتن به دستشویی امتنا می‌کنند که این کار خود مشکل را تشدید خواهد کرد.
برای اینکه بتوانید این مشکل را به درستی در کودکان تشخیص دهید و برای درمان آن اقدام کنید باید با علائم آن آشنا شوید.
- دل درد کودکان
- احساس درد هنگام دفع
- شکم کودک در هفته کمتر از سه روز کار کند.
- مدفوع خونی
- دفع مدفوع همراه با فشار و درد شدید
- بی اشتهایی کودک
- نفخ شکم
- بی اختیاری در دفع مدفوع کودک
- کاهش وزن
پیشگیری از یبوست کودکان
یبوست در کودکان، به‌راحتی قابل پیشگیری است؛ چراکه یک مشکل موقت خواهد بود که به‌ندرت پیش می‌آید و در اغلب مواقع بسته به نوع و سبک زندگی یا رژیم غذایی آن‌ها خواهد بود. با رعایت و درنظر داشتن مواردی که بیان خواهیم کرد می‌توان از یبوست کودکان پیشگیری کرد. موارد و نکاتی که باید رعایت کرد عبارتند از:
- انجام ورزش و داشتن تحرک کافی
- مصرف آب و مایعات به‌میزان کافی به‌صورت‌روزانه
- مصرف غلات، میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبر
- آموزش نحوه صحیح اجابت مزاج در یک زمان مشخص
- مصرف نکردن داروهای ایجادکننده یبوست
- آموزش و توجه والدین به کودک هنگام نیاز کودک به دفع مدفوع و مراجعه آن‌ها به دستشویی
- استفاده از نان‌های سبوس‌دار مانند: بربری، نان جو و سنگک
- محدود کردن مصرف شیر و لبنیات
خطرات و عوارض یبوست در کودکان
گرچه در بیشتر موارد یبوست به دلایل ساده‌ای رخ می‌دهد و به راحتی نیز برطرف می‌شود؛ اما گاهی وجود این عارضه ممکن است به‌صورت مزمن ایجاد شود و سبب خطرات و عوارض زیادی در کودکان خواهد شد. یکی از خطرات و عوارض ناشی از یبوست، بزرگ شدن روده‌ها است که موجب جمع شدن بیشتر مدفوع و در نتیجه کاهش حرکات دفعی روده‌ها را به‌دنبال دارد. در موارد نادری نیز سوراخ شدن روده به‌دلیل ایجاد یبوست در کودک مشاهده شده است.
عوارض یبوست در کودکان، می‌توان بی‌اختیاری در دفع مدفوع را نام برد؛ همچنین در دختر بچه‌ها خطرات و عوارض آن به‌صورت عفونت‌های مکرر در دستگاه ادراری است که درصورت درمان یبوست، بهبود خواهد یافت. درباره یبوست در کودکان در سنین پایین‌تر ممکن است خطرات و عوارض این بیماری به‌صورت مواردی که بیان می‌کنیم نمایان شود:
- کم اشتهایی یا بی‌اشتهایی
- تحریک‌پذیری
- بی‌قراری
آیا یبوست منجر به مشکلات دیگری نیز می شود؟
همان‌طورکه می‌دانید یبوست در کودکان بسیار ناخوشایند است اما بهطورمعمول به خطرات و مشکلات جدی‌تری منجر نمی‌شود. البته دربرخی موارد و در صورتی که یبوست مزمن شود، احتمال بروز و ایجاد مشکلات دیگری در فرد وجود دارد. از جمله مشکلاتی یبوست موجب به‌وجود‌آمدن آن‌ها خواهد شد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به‌وجود آمدن شکاف در پوست اطراف مقعد
- بی‌اختیاری مدفوع به‌دلیل جلوگیری از مدفوع
- هراس از مدفوع کردن و خودداری از آن
- خارج شدن روده از مقعد
بیماری های جراحی یبوست کودکان
علت یبوست کودکان، به‌طورکلی شامل دو گروه می‌شود که گروه اول با استفاده از رژیم غذایی، مصرف دارو و روش‌هایی که منجر به پاکسازی و تخلیه روده شود، درمان خواهد شد. اما یبوست در گروه دوم جزء آن دسته از بیماری‌های است که به جراحی یبوست کودکان منجر می‌شود. درواقع کودکانی که دچار بیماری گروه دوم می‌شوند، تنها با جراحی درمان خواهد شد. درادامه به چند نمونه از این بیماری‌ها اشاره می‌کنیم.
شقاق مقعد
درواقع شقاق مقعد، زخمی است که در دهانه مقعد به‌وجود می‌آید که مهم‌ترین و اولین دلیل پدید آمدن این زخم، یبوست است. هنگامی که طفل دچار این بیماری می‌شود، سفت شدن مدفوع منجربه وارد شدن خراش روی لایه داخلی انتهای روده خواهد شد. وجود این زخم بسیار دردناک و درد آن عامل انقباض در عضلات مقعد است؛ انقباض عضلات، نقش مهمی در خروج مدفوع دارد و زخم را تشدید می‌کند.
لازم‌به‌ذکر است که علاوه بر این بیماری دلایل دیگری مانند استرس در کودکان نیز می‌تواند منجر به بروز شقاق در مقعد شود که گاهی همراه با پوست اضافی در لبه مقعد و زخم نیز خواهد بود. در اطفالی که دچار این عارضه می‌شوند ابتدا با داروهای مختلف جهت شل شدن مدفوع سعی می‌شود بیماری را درمان کنند. درصورتی‌که با مصرف دارو درمان بیماری میسر نشود، باید توسط جراح کودک، تحت عمل قرار گیرد تا بهبود یابد.
پرولاپس رکتوم
پرولاپس رکتوم، به معنای بیرون‌زدگی انتهای روده صورتی رنگ از دهانه مقعد است که شامل درجات مختلفی می‌شود. از جمله علائم و نشانه‌های این بیماری سختی دفع مدفوع و یبوست است که به‌دلیل به دلیل نگه‌داشتن مدفوع توسط به‌وجود می‌آید. به‌دلیل درد کودک از رفتن به دستشویی و اجابت مزاج هراس دارد و در برخی موارد، به اجبار ممکن است به صورت ایستاده و در گوشه و کنار اتاق با تحمل درد شدید اجابت مزاج کند.
باتوجه به درجات مختلف این بیماری، درمان‌های گوناگونی نیز برای آن وجود دارد که باید توسط جراح کودکان انجام شود. این درمان‌ها شامل:
- برداشتن روده اضافی به‌صورت بیرون‌زدگی
- فیکس کردن انتهای روده به استخوان پشت لگن
- تزریق کردن مواد اسکلروزان برای چسباندن روده شل به اطراف آن
آبسه و فیستول مقعد
یکی دیگر از بیماری‌هایی که به واسطه یبوست در کودکان رخ می‌دهد و به جراحی نیاز دارد، آبسه و فیستول مقعد است. آبسه با حالت تورم دردناک در کنار مقعد و تغییر رنگ پوست در اطراف مقعد و به صورت محتوای چرکی مشاهده می‌شود. برخی از آبسه‌ها به انتهای روده توسط یک تونل باریک راه دارند که در اصطلاح به آن فیستول می‌گویند.
در این حالت کودک به‌دلیل درد شدید در ناحیه مقعد هنگام اجابت مزاج از دفع آن به صورت ارادی خودداری خواهد کرد. در چنین مواردی انباشته‌شدن مدفوع بالای محل زخم خود عامل یبوست بعدی خواهد بود و به درمان مجدد نیاز دارد؛ ازاین‌رو بهتر است به‌محض مشاهده و برخورد با چنین مواردی در کودکان به پزشک مراجعه کرده و کودک تحت عمل جراحی قرار بگیرد تا از عوارض این بیماری جلوگیری شود.
هیرشپرونگ
هنگامی‌که بیماری هیرشپرونگ رخ دهد، انتهای روده بزرگ فاقد گانگلیون عصبی خواهد بود. لازم‌به‌ذکر است گانگلیون‌های عصبی که در دیواره روده‌ها قرار دارند و درواقع عامل اصلی برای حرکت روده یا همان پریستالیسم است. این حرکت دودی‌شکل بوده و موجب می‌شود محتویات روده از بالا به پایین جابه‌جا شده و درواقع به حرکت دربیاید. بیماری هیرشپرونگ، باتوجه به اینکه تاچه میزان از روده فاقد گانگلیون عصبی است، تقسیم‌بندی می‌شود.
معمولا این بیماری در نوزادان با بروز علائم انسداد روده نمایان می‌شود که شامل: استفراغ، نفخ شکم و مکونیوم یا همان اولین مدفوع نوزاد خواهد بود. در کودکان نیز این علائم، همراه با عدم رشد کافی، کم اشتهایی کودک، نفخ و درد شکم مشاهده می‌شود. برای تشخیص این بیماری از انتهای روده نمونه‌برداری صورت می‌گیرد و با آزمایش پاتولوژی قطعیت پیدا خواهد کرد.
هنگامی‌که عصب باریک روده بزرگ با ماده حاجب روده از بین رفته باشد و قسمت بالای آن گشاد شده باشد نشان‌دهنده بیماری هیروشپرونگ خواهد بود. درمان این پدیده با جراحی امکان‌پذیر است و با برداشتن قسمت گشاد و قسمت باریک که فاقد عصب بوده، روده سالم را به مقعد پیوند می‌زنند و این مشکل خاتمه می‌یابد.
جابجایی مقعد
منظور از جابجایی مقعد، این است که دهانه مقعد کمی جلوتر از محل طبیعی خود قرار گیرد. این حالات زمانی رخ می‌دهد که کودک با خوردن غذاهای سفت موجب سفت شدن مدفوع آن می‌شود و درنهایت شاهد سختی دفع مدفوع در کودک خواهید بود. دربرخی موارد نیز که این عارضه به همراه تنگی دهانه مقعد باشد، یبوست و انباشتگی مدفوع نیز بیشتر مشاهده می‌شود.
این پدیده به‌ندرت رخ می‌دهد و تنها با جراحی درمان خواهد شد؛ بنابراین پس از جراحی مقعد در محل طبیعی خود قرار می‌گیرد و مشکلات ناشی از آن یعنی یبوست و دربرخی موارد بی‌اختیاری مدفوع رفع می‌شود.
چه زمانی برای درمان یبوست کودکان باید به دکتر مراجعه کنیم؟
یبوست در کودکان، معمولا طبیعی و به‌طورکلی زیاد جدی نخواهد بود اما درصورت بروز یبوست مزمن به‌دلیل این که ممکن است عوارض شدید‌تری درپی داشته باشد و منجر به بیماری جدی شود باید به دکتر مراجعه کنید. پس درنظر داشته باشید زمانی برای درمان یبوست کودکان باید به دکتر مراجعه کنیم که یبوست بیشتر از دو هفته طول بکشد و علائم و مشخصات زیر را مشاهده کردید:
- کم اشتهایی یا عدم خوردن غذا
- ایجاد تب در کودکان
- وجود خون در مدفوع
- کاهش وزن
- احساس درد هنگام حرکات روده
- خارج شدن بخشی از روده در مقعد
سوالاتی که باید از پزشک در مورد یبوست در کودکان بپرسید
زمانی‌که برای درمان کودک خود که از بیماری یبوست رنج می‌برد، به پزشک مراجعه می‌کنید بهتر است برای آشنایی با این عارضه و این که چه اقداماتی برای بهبود کودک خود انجام دهید لازم است سوالات مهم و ضروری را از او بپرسید. سوالاتی که باید از پزشک در مورد یبوست کودکان بپرسید عبارتند از:
- مهم‌ترین دلیل به وجود آمدن این بیماری چیست؟
- آیا بدون استفاده از دارو درمان این عارضه ممکن است یا خیر؟
- چه روش‌ها و شیوه‌هایی برای درمان وجود دارد؟
- توصیه شما برای بهبود سریع‌تر فرزندم چیست؟
- آیا لازم است در رژیم غذایی فرزندم تغییراتی بدهم؟
- آیا این بیماری درمان گیاهی یا خانگی نیز دارد؟
- چه نکات و مواردی را باید در برخورد با فرزندم و بیماری او رعایت کنم؟
- اگر علائم یبوست در فرزندم شدت یابد و باعث آزار او شود باید چه کنم؟
سوالاتی که پزشک از والدین کودک خواهد پرسید
هنگامی‌که طفل شما دچار یبوست می‌شود و شما به پزشک برای درمان آن مراجعه می‌کنید ممکن است پزشک سوالات مختلفی از شما بپرسد تا با تشخیص دقیق بیماری روش درمان آن را به کار ببرد. در چنین مواقعی برخی از سوالاتی که پزشک از والدین خواهد پرسید بدین شرح است:
- کودک شما چه زمانی برای اولین بار با علائم یبوست روبرو شد؟
- نشانه‌های بیماری در کودک شما آیا به صورت مداوم بوده یا گاه به گاه نمایان می‌شود؟
- تا چه حد علائم بیماری در فرزند شما شدید است؟
- مواردی که برای بهبود علائم بیماری کودک خود انجام داده‌اید؟
- چه مواردی باعث شدت و وخامت علائم در کودکتان شده است؟
- آیا کودک شما بی‌اختیاری در ادرار دارد؟
- در اعضای خانواده سابقه مشکلات گوارشی وجود دارد؟
- آیا آثاری از خون در مدفوع یا در محیط تولت و ... هنگام دفع مدفوع توسط کودکتان را مشاهده کرده‌اید؟
- آیا کودک شما هنگام اجابت مزاج فشار و زور زیادی را تحمل می‌کند؟
- کودک شما داروی جدیدی مصرف می‌کند؟یا دوز داروهای مصرفی او تغییر کرده است؟
نحوه تشخیص یبوست در کودکان توسط پزشک
هنگامی‌که علائم این بیماری در طفل شما وجود دارد به پزشک مراجعه می‌کنید. پزشک برای اینکه بتواند تشخیص دهد که آیا کودک شما به یبوست مبتلا شده یا نه، به‌عنوان اولین قدم، یک تاریخچه از مشکلات و ناراحتی‌های کودک و علائمی که در او وجود دارد؛ همچنین اطلاعاتی دررابطه با مشکلات احتمالی خانوادگی شما جمع‌آوری می‌کند.
برای تشخیص بهتر سوالاتی در مورد رژیم غذایی و فعالیت‌ها و الگوهای بدنی کودک می‌پرسد؛ سپس کودک شما را معاینه خواهد کرد تا از تشخیص خود مطمئن شود. در واقع نحوه تشخیص یبوست در کودکان توسط پزشک به‌این‌صورت است که با استفاده از دستکش مقعد کودک را معاینه می‌کند و ناهنجاری و مشکلات مقعد کودک را مورد بررسی قرار می‌دهد. درچنین مواردی ممکن است مقداری از مدفوع بافته‌شده، در رکتوم به‌عنوان نمونه برای انجام آزمایش برداشته شود.
سونوگرافی روده‌ای اطفال، یکی دیگر از راه‌های تشخیص یبوست در کودکان خواهد بود که توسط دکتر انجام می‌شود. لازم به‌ذکر است که آزمایش‌های گسترده‌تر برای مواقعی است که یبوست به‌صورت شدید و با عوارض بیشتری بروز پیدا کند.
آزمایشات لازم برای تشخیص یبوست اطفال
درمواردی‌که یبوست مداومت داشته باشد و عوارض ناشی از آن شدت یابد با نظر پزشک باید آزمایشات لازم مثل تست فشار سنج مقعدی و آزمایش خون برای تشخیص یبوست اطفال انجام شود. برخی از این آزمایشات علاوه بر معاینه بدنی شامل موارد زیر خواهد بود:
- تصویر‌برداری اشعه ایکس شکمی: این مورد یکی از آزمایشاتی است که پزشک برای تشخیص یبوست در اطفال انجام می‌دهد. درواقع انجام این تست استاندارد به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد انسدادی در شکم او وجود دارد یا خیر و درنهایت نحوه درمان برای دکتر با توجه به چگونگی بیماری آسان می‌شود.
- رکتومی یا تست تحرک: این آزمایش که با استفاده از یک لوله نازک که کاتتر نام دارد در مقعد قرار می‌گیرد این کار برای اندازه‌گیری ماهیچه‌هایی که کودک برای دفع مدفوع استفاده می‌کند، صورت می‌گیرد.
- بیوپسی رکتال: این نوع آزمایش نیز به منظور تشخیص طبیعی بودن سلول‌های عصبی انجام می‌شود که در آن یک نمونه کوچک از بافت پوشش روده راست می‌گیرند.
- مطالعات ترانزیت یا نشانگر: در این آزمایش کودک باید یک کپسول حاوی نشانگرهایی را ببلعد که در اشعه ایکس قابل مشاهده است. پزشک با تجزیه و تحلیل نحوه حرکت نشانگرها در دستگاه گوارش کودک به سادگی می‌تواند نوع مشکل را تشخیص دهد.
درمان یبوست کودکان
برای درمان یبوست کودکان، می‌توانید علاوه‌بر درمان خانگی از قرص‌ها و شربت‌های مختلف و ضد یبوست استفاده کنید. والدین درصورت اطمینان از یبوست کودکان و آشنایی با داروهایی می‌توانند برای درمان آن‌ها با استفاده از مکمل‌های فیبری یا ملین‌ها بدون نسخه اقدام کنند. لازم به ذکر است که مصرف قرص و شربت‌ها به‌عنوان درمان موقت و یک راه‌حل مقطعی خواهد بود؛ بنابراین اگر کودک شما مکررا دچار یبوست می‌شود لازم است جهت درمان قطعی و سریع یبوست کودکان به پزشک متخصص مراجعه کنید. لازم‌به‌ذکر است که:
- ملین یا تنقیه
- تنقیه بیمارستانی
- تنقیه برای تخلیه روده کودک
- انما در بیمارستان
همگی برای درمان یبوست مزمن در کودکان نقش بسزایی دارند.
دارو برای یبوست کودکان
داروهای مختلفی برای درمان یبوست کودکان وجود دارد که هر کدام با توجه به نوع و شدت آن، می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. نکته حائز اهمیت این است که مصرف دارو برای این بیماری، حتما باید با مشورت و نظر پزشک باشد. داروهای آنتی اسید (ضد اسید معده) حاوی آلمینیوم و کلسیم و داروهای آنتی کولیرژیک و ضد اسپاسم و ... جهت رفع یبوست مفید خواهند بود.
برخی از داروهایی که برای یبوست کودکان مفید واقع خواهند شد و البته برای کودکانی تجویز می‌شود که در رده سنی مناسب و توانایی مصرف آن‌ها را دارند این داروها عبارتند از:
- قرص سی لاکس: این قرص کاملا گیاهی و دارای ترکیبات رازیانه و برگ سنا است که مصرف آن تحریکات روده را افزایش می‌دهد و ضعف روده بزرگ را بهبود و یبوست را برطرف می‌کند.
- کپسول ژلاکس ۱۰۰۰: از این محصول به عنوان بهترین قرص برای درمان یبوست می‌توان نام برد که در ترکیب آن از روغن کرچک استفاده شده است. از آن جا که مصرف روغن کرچک برای بهبود یبوست به خصوص در کودکان ناخوشایند است استفاده از این کپسول بهترین گزینه خواهد بود.
- کپسول نرم کاستورکس باریج اسانس: ترکیبات موجود در این محصول که شامل رازیانه و روغن کرچک است به عنوان محرک روده برای درمان یبوست بسیار مفید خواهد بود.
- کپسول رولاکس: این کپسول نیز با درمان تنبلی روده در درمان یبوست بسیار کاربردی است این محصول ضد نفخ نیز بوده ترکیبات موجود در آن موجب تحریک انقباضات ماهیچه روده و دفع سریع مواد غذایی خواهد شد.
- داروهای ضد تشنج، مکمل‌های آهن، داروهای مسکن حاوی مخدر (مثل کدئین)، داروهایی برای درمان افسردگی و درمان یبوست کودکان با گیاهان دارویی همگی به عنوان داروهایی که به درمان یبوست کودکان کمک می‌کند تجویز و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شربت برای یبوست کودکان
در بیشتر موارد و در سنین پایین‌تر، شربت برای یبوست کودکان توسط پزشک تجویز می‌گردد که به نوعی بهترین درمان یبوست کودکان محسوب می‌شود. درواقع مصرف شربت می‌تواند حرکات طبیعی دستگاه گوارش کودک را تنظیم و اختلالات ناشی از یبوست را رفع کند. به برخی از شربت‌ها که برای درمان یبوست مفید و موثر هستند اشاره خواهیم کرد:
- شربت انجیر مرکب فیژین پلاس نیاک: معمولا هنگامی که کودکان دچار یبوست حاد و مزمن شوند مصرف این شربت توصیه می‌شود. ترکیب این شربت شامل روغن بادام شیرین، عسل، انجیر، ترنجبین و... است که دارای طعم دلپذیر و مناسب برای کودکان خواهد بود.
- شربت لاکساپلاس باریج اسانس: از ترکیبات این شربت می‌توان به گل سرخ، به‌دانه، بنفشه، عناب، گل گاو زبان اشاره کرد مصرف آن اثر ضد یبوست بی‌نظیری دارد. استفاده از این شربت اختلالات گوارشی را نیز بهبود می‌بخشد.
- شربت فیژان رازک: در ترکیب شربت فیژان رازک از عصاره انجیر و برگ سنا استفاده شده و مصرف آن موجب افزایش حرکات پرستالتیک روده و کاهش جذب آب کمک می‌کند؛ در نتیجه در رفع و درمان یبوست کودکان در سنین مختلف بسیار موثر است.
شیاف برای یبوست کودکان
یکی از درمان‌های موثر که برای این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد، شیاف گلیسرین است. این محصول برای زمانی که یبوست کودک به‌صورت گاه‌به‌گاه خواهد بود کاربرد دارد و جزء آن دسته از ملین‌های هایپراسموتیک است. این شیاف با کشیدن آب به روده عمل خواهد کرد و تاثیر آن را بعد از حدود ۱۵ تا ۶۰ دقیقه می‌توانید مشاهده کنید که منجر به اجابت مزاج می‌شود.
هنگام استفاده از شیاف برای درمان باید به موارد زیر توجه داشته باشید:
- نباید از این محصول بیشتر از یک بار در روز استفاده کنید.
- در صورت نیاز به استفاده از ملین بیش از یک بار در هفته باید با پزشک مشورت کنید.
- قبل از استفاده از آن مشکلات و تاریخچه پزشکی مانند مشکلات روده و معده خود را با پزشک در میان بگذارید.
- درصورتی‌که بعد از استفاده از این محصول اجابت مزاج نداشته باشید باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان خانگی یبوست
هنگام بروز یبوست قبل از اینکه با مراجعه به پزشک از دارو و قرص‌های مختلف برای درمان آن کمک بگیرید بهتر است درمان‌های خانگی را امتحان کنید. عرق گیاهی برای رفع یبوست گزینه مناسب و تاثیرگذاری است؛ البته آبرسانی به بدن، ماساژ و استفاده از روان کننده‌ها و ملین‌ها برای درمان خانگی یبوست کودکان ۲ ساله و سنین بالاتر تاثیر بسزایی خواهد داشت.
ناگفته نماند که در چنین مواردی طب سنتی نیز کارساز است. درمان خانگی یبوست موثرترین راه خواهد بود که به صورت مختصر به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- استفاده خوراکی و تغییرات در رژیم غذایی: مصرف برخی از خوراکی‌ها به عنوان درمان خانگی یبوست بسیار موثر و مفید است؛ بنابراین کودکان می‌توانند با خوردن توت سیاه، سبزیجات برگ سبز، انجیر خشک، گلابی، آلو خشک و کیوی یبوست را بهبود ببخشند؛ همچنین مصرف روغن زیتون، دانه کتان، دانه چیا و ... به رفع یبوست کمک کرد.
- ورزش: ورزش کردن و انجام حرکات در پاهای کودک به یبوست او بسیار کمک خواهد کرد. در واقع تحرک و فعالیت کودک به عملکرد روده کودک کمک و یبوست را برطرف می‌کند.
- حمام آب گرم: اگر کودک خود را با آب گرم حمام دهید باعث شل شدن عضلات شکم او می‌شود وناراحتی‌های مربوط به یبوست را تسکین می‌بخشد.
- نوشیدن آب و آبمیوه زیاد: مصرف مایعات مثل آب و آبمیوه می‌تواند مدفوع را نرم کند و باعث دفع آسان آن شود؛ همچنین برخی از آبمیوه‌ها مثل آب‌آلو، آب سیب و آب گلاب به دلیل وجود شیرین‌کننده مصنوعی در آن‌ها به عنوان یک ملین عمل می‌کنند و در رفع یبوست موثر خواهند بود.
غذا یا نوشیدنی مفید در زمان یبوست اطفال
غذا یا نوشیدنی‌های زیادی وجود دارند که همگی در زمان یبوست اطفال می‌توانند مفید واقع شوند. به‌عنوان غذای مفید در زمان یبوست اطفال، می‌توان به عدسی، سوپ‌ها و انواع آش‌ها که از مقدار قابل‌توجهی فیبر، روی، آهن منیزیم، ویتامین برخوردار هستند استفاده کرد؛ همچنین از غذاهایی که در آن‌ها غلات وجود دارد می‌توان برای اطفال استفاده کرد.
ازمیان نوشیدنی‌های مفید نیز می‌توان به آب هندوانه، آب پرتقال، شربت خاکشیر، آب انگور، آب لیمو ترش و... اشاره کرد که همگی برای درمان یبوست کودکان مفید خواهند بود. البته یکی از مهم‌ترین نوشیدنی و به عنوان اصلی‌ترین مایعاتی که هنگام یبوست کودکان می‌تواند استفاده کند، آب است که فوق‌العاده موثر خواهد بود.
بهترین پزشک متخصص برای درمان یبوست کودک شما
بهترین پزشک متخصص، برای درمان یبوست اطفال شما کسی است که با تشخیص درست و به‌موقع هنگام معاینه کودک بتواند بهترین روش درمانی را به کار ببرد. در واقع یک پزشک خوب باید در مرحله اول ضمن معاینات اولیه کودک و دریافت اطلاعات در رابطه با علائم او توسط والدین، باید در صورت لزوم آزمایشات متناسب با شرایط و وضعیت کودک را انجام دهد تا بتواند بهترین روش درمان را با استفاده از داروها یا درصورت نیاز انجام عمل جراحی در موارد حاد بکارگیرد. شما می‌توانید با مراجعه به مطب دکتر امیر زمانی، پزشک متخصص اطفال، برای تشخیص درست و درمان سریع بیماری‌های کودک خود اقدام نمایید.
سخن پایانی
یبوست، مشکلی ناخوشایند که بروز آن دلایل متفاوتی دارد. درصورتی‌که یبوست برای کودک شما مشکل‌ساز شود، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. درست است که درمان‌های زیادی برای یبوست کودکان وجود دارد اما با مراجعه به دکتر، علت اصلی آن مشخص و روش درمانی موثرتری برای بهبود آن صورت می‌گیرد. البته در بسیاری از موارد روش‌ها و درمان‌های خانگی و طبیعی که به آن‌ها اشاره شد نیز به درمان یبوست کمک می‌کند.
سوالات متداول
برای درمان قطعی یبوست کودکان چه باید کرد؟
درواقع با توجه به دلایل مختلف بروز این بیماری راه‌های درمانی گوناگونی نیز دارد که هر کدام در نوع خود موثر هستند. اما برای درمان قطعی یبوست کودکلن بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
یبوست بدبو کودک نشانه چیست؟
یبوست بدبود یا در واقع مدفوع بدبو (منظور بوی غیر طبیعی است) در کودکان گاهی نشانه بیماری، عفونت یا در برخی مواقع نشانه شرایط خاص فیزیکی در بدن کودک خواهد بود. اگر این امر تکرار شود بهتر است به متخصص کودکان مراجعه کنید.
یبوست کودکان و تب نشانه چیست؟
یبوست و تب در کودکان گاهی به طور همزمان رخ می‌دهد اما این بدین معنا نیست که داشتن تلب در کودک به دلیل بروز یبوست است. در واقع تب می‌تواند به دلیل یک بیماری زمینه‌ای که مرتبط با یبوست است باشد.
چه زمانی یبوست کودکان خطرناک است؟
یبوست در کودکان زمانی خطرناک است که با موارد زیر مواجه شوید:
- یبوست ناشی از عفونت
- یبوست شدید در کودک
- خونریزی در مدفوع
- داشتن علائم مختلف مانند اسهال کودکان، استفراغ و تب
- مدفوع بلند یا باریک
- داشتن یبوست از بدو تولد یا اولیل نوزادی
- عفونت دستگاه ادراری
