تب کودکان، علت، پیشگیری و درمان تب در کودک

تب در کودکان، مسأله‌ای طبیعی و بسیار شایع است؛ به‌طوری‌که پیدا کردن راهی برای درمان و پایین آوردن تب کودکان، همیشه یک دغدغه و چالش بزرگ برای پدر و مادر‌ها بوده و هست. باوجود تمام این‌ها، سؤال مهم و اصلی این است که آیا ما همیشه باید تب در فرزندمان را یک مساله عادی و بی‌خطر تلقی کنیم؟ توجه داشته باشید که ما هرگز چنین چیزی را تصدیق نخواهیم کرد. دراین‌مقاله ما به شما خواهیم گفت که چه زمانی والدین باید نگران این بیماری فرزند‌شان شوند، علت تب و علائم آن در کودکان و نحوه اندازه‌گیری دمای بدن کودک و ... جهت کسب اطلاعات بیشتر در این مورد تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

تعریف تب در کودکان و انواع آن

تب، واکنش طبیعی بدن انسان به انواع بیماری‌ها از جمله عفونت است و معمولاً کودکان در زمان بروز انواع بیماری‌ها دچار تب می‌شوند. توجه داشته باشید درصورتی‌که حرارت بدن کودک شما بیشتر از حد معمول بالا رفت، سریعاً و بدون هیچگونه معطلی، باید به پزشک مراجعه کنید. تغییر دمای بدن در هر فرد و کودکی به‌طورطبیعی رخ می‌دهد؛ بنابراین عدد ثابتی وجود ندارد که بتوان آن را به‌عنوان تب تعریف کنیم؛ ازاین‌رو دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتیگراد، معمولاً نشانه این بیماری است. معیار پزشکی برای هیپرپیرکسی یا همان تب بسیار شدید در کودکان هنگامی است‌که دمای بدن کودک بیشتر از 106.7 درجه فارنهایت یا 41.5درجه سانتیگراد باشد. بااین‌وجود بسیاری از پزشکان، این میزان دما را برای هیپرپیرکسی حدود 106.1 درجه فارنهایت یا 41.1 درجه سانتیگراد می‌دانند. 

هیپرپیرکسی یا تب پر خطر (درجه بالا)، یک وضعیت اورژانسی و حساس است که نیاز به معاینه فوری یک پزشک متخصص دارد. همانطورکه اشاره کردیم این دمای بالا، پاسخ مشخصی از بروز مشکل در بدن انسان است و درصورتی‌که دمای داخل دهانی کودک بالاتر از37.5 و کمتر از 37.9 درجه باشد به آن تب کم خطر (درجه پایین)،گفته می‌شود. درصورتی‌که فرزند شما بعد از واکسن‌های خود دچار تب متوسط شد، می‌توانید با روش‌های خانگی آن را کاهش دهید. درادامه به معرفی چند مورد از انواع تب ویروسی در کودک و نشانه‌های آن خواهیم پرداخت.

تب مالت کودک

تب مالت، از بیماری‌های شایع و مشترک بین انسان و دام به‌حساب می‌آید. جالب است بدانید که این بیماری از راه استفاده از شیر، پنیر و سایر لبنیات غیرپاستوریزه به بدن منتقل می‌شود. درمان تب مالت کودکان، چندین هفته الی چندین ماه زمان می‌برد. توجه داشته باشید که نشانه‌ها معمولاً بعداز گذشت چند هفته تا چند ماه به‌صورت‌مجدد بروز می‌کند.

نشانه‌های تب مالت در کودکان

• تب


• خستگی


• درد مفاصل

تب کریمه کنگو در کودک

تب کریمه کنگو، یک بیماری حاد تب‌دار و خون‌ریزی دهنده است که از راه گزش حشره کنه یا تماس با خون آلوده، ترشحات، لاشه دام و انسان آلوده به بدن کودک منتقل می‌شود. توجه داشته باشید که این بیماری بسیار خطرناک و به‌شدت کشنده است.

علائم تب کریمه

• خلط خونی


• خونریزی از لثه‌


• مشاهده خون در ادرار


• وجود خونریزی از مقعد


• داشتن استفراغ خونی


• خونریزی در حفره شکم

باتوجه‌به گفته پزشکان متخصص کودک: 

"تب کودکان، با علل مختلفی ایجاد شده که باتوجه به خطرناک بودن دمای بالا در بدن کودک، پیگیری والدین حتی در موارد خفیف واجب است. درواقع تلاش برای پایین آوردن تب کودک، با استفاده از داروها و روش‌های خانگی صورت می‌گیرد که به‌علت عوارض احتمالی بعدی، بهتر است که پدر و مادرها درمان تب کودکان را به پزشک متخصص اطفال واگذار کرده و تا حد امکان از روش‌های درمانی خودسرانه خودداری نمایند."

تب دانگ اطفال

تب دانگ که به آن دنگی نیز گفته می‌شود یک بیماری ویروسی است که از طریق گزش پشه، وارد بدن می‌شود. افراد و کودکانی که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. متأسفانه این بیماری باعث خونریزی شدید، کاهش ناگهانی فشار خون و مرگ در فرد می‌شود. توجه داشته باشید که ۴ تا ۷ روز بعد از نیش پشه تازه نشانه‌های آن در فرد بروز می‌کند. تب دانگ تب بالای۴٠ را به دنبال دارد.

نشانه‌های تب دانگ

• راش


• تب بالا


• سردرد کودکان


• استفراغ


• درد عضله


• حالت تهوع


• بثورات پوستی


• درد پشت چشم‌ها


• درد عضلانی و مفصلی

آیا تب در کودکان خطرناک است؟

همانطورکه اشاره کردیم تب در کودکان، مسأله‌ای طبیعی و یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به پزشک است؛ اما به‌این‌منظور نیست که این بیماری همیشه مسأله‌ای بی‌خطر و عادی است و کودک شما نیازی به معاینه پزشک متخصص ندارد. درصورتی‌که کودکتان به به این بیماری دچار شد، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.

علت تب در کودکان

تب در کودکان، از دلایل بسیار زیادی سرچشمه می‌گیرد. علت تب در بسیاری از کودکان، عفونت باکتریایی و ویروسی است. این ویروس‌ها عبارتند از:

• استرپتوکوک پنومونیه (عامل بیماری پنومونی)


• استرپتوکوک گروه B(عامل عفونت GBS)


• نایسریا مننژیتیدیس (باکتری عامل مننژیت)


• هموفیلوس آنفولانزا تیپB (عامل عفونت باکتریمی مانند عفونت خون و مننژیت)


• استافیلوکوک اورئوس (عامل عفونت پوستی و عفونت ایجاد‌کننده مننژیت، پنومونی)


• سرماخوردگی


• مننژیت باکتریایی


• سینه پهلوی باکتریایی


• عفونت گوش کودکان(اوتیت مدیا)


• خروسک


• التهاب مجاری تنفسی


• عفونت ادراری


• اوریون


• دل درد کودکان


• سرخک


• مخملک


• آبله مرغان


• التهاب معده و روده(گاستروانتریت )


• کم آب بدن


• آفتاب سوختگی


• التهاب استخوان و عفونت استخوان( استئومیلیت)


• عفونت چشم کودکان


• آرتریت عفونی


• سرطان


• دندان در آوردن


• پرکاری تیروئید


• زخم یا جراحت

علت تب بدون علائم در کودکان

در بسیاری از مواقع کودکان بدون هیچگونه نشانه و علامت خاصی، دچار تب می‌شوند. اما تب بدون علت در کودکان، نشانه چه چیزی است؟ این بیماری برای توصیف موارد حساس و حاد به‌کار می‌رود و ممکن است علت‌های خاص و خطرناکی داشته باشد. برای‌مثال: وجود باکتری‌های پنهان، عفونت‌های کلیوی، عفونت‌های ادراری و مننژیت از دیگر عوامل مؤثر در تب بدون علت در کودکان زیر دو سال است.

علت تب‌های مکرر در کودکان

توجه داشته باشید که عفونت‌های ویروسی مانند: سرماخوردگی کودکان، مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت تب کودکان در شب به حساب می‌آید. اما دلایل دیگری مانند: عفونت‌های تنفسی، عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI)، دندان درآوردن (نوزادان) برای این  بیماری کودکان وجود دارد.

علت تب سر و گردن کودک

علت تب طولانی کودکان خردسال، معمولاً نشانه این است که آن‌ها دچار یک عفونت زمینه‌ای هستند. از آنجایی‌که کودکان، توانایی گفتن علائم خود را ندارند فهمیدن علت دمای بالا در آن‌ها کار بسیار دشواری است. توجه داشته باشید که در اکثر موارد تب، در ناحیه سروگردن کودک به‌دلیل وجود یک بیماری عفونی ویروسی و غیرجدی رخ می‌دهد. لازم‌به‌ذکر است که تعداد خیلی کمی از ویروس‌های شایع، سبب ایجاد تب‌های طولانی مدت در کودکان می‌شود.

علائم تب در کودکان

برای کاهش و درمان تب در کودکان، قبل از اقدام به‌هرکار دیگری لازم است ابتدا نشانه‌ها را به‌صورت دقیق بررسی نمایید. دربعضی مواقع، تب کودک خیلی نگران‌کننده نیست و با درمان‌های خانگی و مصرف مایعات، به‌راحتی درمان می‌شود. اما دربعضی مواقع مراجعه به پزشک ضروری است. در ادامه به معرفی علائم تب پرخطر خواهیم پرداخت.

علائم تب پر خطر

• بیزاری از نور‌های روشن


• بثورات


• گریه با شدت بالا


• اختلال در خواب


• رنگ پریدگی


• استفراغ و اسهال کودکان


• علائم حیاتی غیر طبیعی


• کاهش وزن


• تغذیه دشوار و نامناسب


• افزایش فعالیت تنفسی


• حرکت پره‌های بینی همراه با تو رفتگی بین دنده‌ای و ناله کردن


• آبی یا خاکستری شدن لب‌های کودک


• بی‌حالی و کاهش فعالیت


• گرفتگی گردن


• لرز


• سردرد

درمان تب کودکان

برای درمان تب کودکان، خود لازم است ابتدا دلیل آن را مشخص نمایید. درصورتی‌که خردسال شما دچار تب شدید یا تب بدون‌علت شده باشد، برای درمان آن لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید. اما گاهی ممکن است کودک به تب کم‌خطر و ساده مبتلا شود که دراین‌صورت شما می‌توانید با درمان‌های خانگی این دما را پایین بیاورید. درادامه به برخی روش‌های درمان تب کودکان اشاره کرده‌ایم.

پایین آوردن تب کودکان با دارو

در ادامه ما به معرفی بهترین و مؤثرترین دارو‌ها برای کاهش تب کودکان خواهیم پرداخت (توجه داشته باشید که دارو‌های کاهش‌دهنده تب فقط باید در صورت نیاز مصرف شوند و پس از برطرف شدن علائم ناراحت‌کننده، باید قطع شوند.).

• استامینوفن و ایبوپروفن

مؤثرترین روش و بهترین داروی تب بر کودکان، استفاده از داروی ایبوپروفن یا استامینوفن کودکان است. با استفاده ازاین‌روش‌های درمانی می‌توانید تب بدن کودک خود را کاهش داده و دمای بدن وی را 2 تا 3 درجه فارنهایت (1 تا 1.5 درجه سانتیگراد) کاهش دهید. والدین می‌توانند از شربت سرماخوردگی کودکان و شیاف استامینوفن نیز به‌عنوان دارو برای درمان تب اطفال استفاده کنند. توجه داشته باشید که مصرف داروی استامینوفن بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود. مصرف داروی ایبوپروفن برای کودکان زیر شش ماه، به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. همچنین استفاده از دارو‌های استامینوفن و ایبوپروفن باهم یا به‌صورت یک روز درمیان، نیز توصیه نمی‌شود.

• شربت تب کودکان

دارو‌های ممنوعه در هنگام تب کودک

آسپرینیکی، از دارو‌های بسیار خطرناک برای کودکان تب‌دار است که مصرف آن به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید که این دارو می‌تواند سبب ایجاد نارسایی شدید کبدی و همچنین مرگ کودک شود.

پایین آوردن تب کودک در خانه

در این‌بخش ما به معرفی راهکار‌هایی مؤثر، برای کاهش تب کودکان در خانه خواهیم پرداخت.

کمپرس سرد برای کاهش تب کودک

یکی از روش‌های قدیمی و مؤثر برای کنترل تب کودک، استفاده از کمپرس سرد روی پیشانی است. توصیه می‌شود با مشاهده اولین نشانه‌های تب در کودک خود، دستمال خیسی را روی پیشانی کودک قرار دهید. زمانی درجه حرارت بدن کودک کاهش می‌یابد که آب از روی پوست کودک شروع به تبخیر شدن کند. یک حوله یا پارچه تمیز را داخل آب سرد خیس نمایید و بعد پارچه را به خوبی فشار دهید تا آب دستمال تا حدممکن از آن خارج شود و سپس دستمال مرطوب و خیس را روی پیشانی کودک خود قرار دهید. پس از گرم‌شدن پارچه این کار را تا کاهش درجه حرارت بدن کودک انجام دهید. توجه داشته باشید که برای کاهش تب می‌توانید دستمال مرطوب را زیربغل، پا، دست و کشاله ران کودکتان بمالید.

افزایش مصرف مایعات

تب می‌تواند به‌راحتی خطر کم آبی را در بدن کودک افزایش دهد. پدر و مادر با تشویق کودک خود به نوشیدن مقدار موردنیاز مایعات می‌توانند این خطر را کاهش دهند. زمانی‌که کودکان به تب دچار می‌شوند، معمولاً احساس گرسنگی در آن‌ها ایجاد نمی‌شود و وادار کردن آن‌ها به خوردن توصیه نمی‌شود اما به‌خاطر داشته باشید که مایعات مانند شیر (شیرگاو یا شیر مادر)، شیر خشک و آب باید به‌طور مکرر مصرف شود. درصورتی‌که کودک بیش از چند ساعت تمایلی به نوشیدن مایعات نداشته باشد لازم است والدین با ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی کودک مشورت نمایند.

استراحت

تب، باعث ایجاد احساس خستگی و بدن درد در کودک می‌شود. در دوران تب والدین باید تا حدممکن فرزند خود را به استراحت تشویق کنند. اما درصورتی‌که حال کودک شما کم کم شروع به بهبود کند دیگر نیازی به استراحت نیست.

در صورت تزریق واکسن های زیر ممکن است کودکان دچار تب شوند:

در صورت تزریق واکسن های زیر کودکان می توانند دچار تب شوند:

• واکسن فلج اطفال


• واکسن 18 ماهگی


• واکسن 2 ماهگی


• واکسن 4 ماهگی


• واکسن 5 ماهگی

چه زمانی برای درمان تب، باید به پزشک مراجعه کنیم؟

بسیاری از والدین هنگام مبتلا شدن فرزندشان به این بیماری این سؤال برایشان ایجاد می‌شود که آیا باید تب کودکم را درمان کنم؟ در بسیاری از موارد، نیازی به درمان و مراجعه به پزشک نیست؛ اما ما به شما توصیه می‌کنیم که درصورت مشاهده موارد زیر حتماً به پزشک اطفال مراجعه کنید.

• نوزادان کمتر از سه ماه که دمای مقعدیشان، بالاتر یا بیشتر از 38 درجه سانتیگراد است.


• کودکان بین سه ماه تا سه سال که دمای مقعدیشان در طول 3 روز و بیشتر 38 درجه سانتیگراد است و یا عصبی و پرخاشگر هستند و هیچ گونه مایعاتی مصرف نمی‌کنند باید به پزشک مراجعه کنند.


• کودکان 3 تا 36 ماهه که دمای مقعدی‌شان 102 درجه فارنهایت ( 38.9 درجه سانتیگراد) یا بالاتر است.


• کودکان در هر سنی که دمای دهانی، مقعدی، پرده صماخ گوش یا پیشانی آن‌ها 104 درجه فارنهایت 40 درجه سانتیگراد و دمای زیر بغل آن‌ها 103 درجه فارنهایت ( 39.4 درجه سانتیگراد) یا بالاتر باشد.


• کودکان در هر سنی که تشنج همراه با تب دارند. تشنج همراه با تب، تشنجی است که وقتی دمای بدن کودک (بین شش ماه تا شش سال) بالاتر از 100.4 درجه فارنهایت ( 38 درجه سانتیگراد) باشد، رخ می‌دهد.


• کودکان با هر سنی که دارند زمانی که بیش از هفت روز دچار تب‌های مکرر شوند، حتی اگر تب فقط چند ساعت طول بکشد باید به پزشک مراجعه نمایند.


• کودکان در هر سنی که علاوه بر تب‌های مکرر دچار بیماری مزمنی مانند بیماری‌های قلبی، سرطان، لوپوس یا کم خونی داسی شکل دارند.


• کودکانی که به‌همراه تب به بثورات پوستی جدید مبتلا می‌شوند.

عدم نیاز به درمان تب در کودکان

توجه داشته باشید که درمان تب کودک، در اکثر مواقع ضروری نیست. کودک بزرگتر از سه ماه که درجه حرارت مقعدی آن کمتر از 102 درجه فارنهایت (38.9 درجه سانتیگراد) باشد و بااین‌حال سرحال و سالم است، نیازی به درمان تب و مراجعه به پزشک ندارد. والدینی که درمورد ضروری بودن درمان کودک بیمارشان مطمئن نیستند لازم است با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی کودک تماس بگیرند.

چطور دمای بدن کودک خود را اندازه بگیریم؟

دقت داشته باشید که می‌توان میزان دمای بدن اطفال را به‌راحتی از راه نواحی مختلف بدن اندازه‌گیری کرد:

• به روش دمای مقعدی ( روش رکتال)


• از طریق دمای دهانی


• به روش دمای زیربغل ( روش اگزیلاری)


• از طریق پیشانی ( شریان گیجگاهی)


• به روش دمای گوش ( روش تمپانیک)


• از طریق دمای شریان تمپورال

برای کودکان تازه متولدشده تا دو ساله روش مقعدی (روش رکتال) و زیربغل (روش اگزیلاری) توصیه می‌شود. برای کودکان بین 2 تا 5 سال، روش‌های مقعدی (روش رکتال)، زیربغل (روش اگزیلاری) و گوش (روش تمپانیک) توصیه می‌شود و برای کودکان بالاتر از 5 سال روش‌های دهانی، زیربغل (روش اگزیلاری) و گوش (روش تمپانیک) توصیه می‌شود.

عوارض تب در کودکان

متأسفانه تب اطفال گاهی باعث بروز عوارض خطرناکی می‌شود. برخی از عوارض ناشی از تب برای اطفال شامل موارد زیر است:

تشنج ناشی از تب

در بسیاری از موارد، تب باعث ایجاد تشنج در کودکان می‌شود. این نوع تشنج، اکثرا در کودکان بین شش ماه تا هفت سال شایع است. دقت داشته باشید کودکی که دچار این نوع تشنج ناشی از تب شده، ممکن است چشم خود را به یک سمت بچرخاند، استفراغ کند یا بزاق از دهانش جاری شود. در این مواقع جسم کودک ممکن است سفت شود و بدن او دچار حرکت یا کشش ناگهانی یا حرکت تند و سریع شود. هرچند آگاهی از این موضوع که تشنج غالبا بی‌خطر است نمی‌تواند مانع وحشت شما شود اما تلاش کنید در این‌مواقع به کاملاً بی‌خطر بودن این اتفاق در طفل خود فکر کنید تا مانع از ایجاد وحشت در خودتان و او شوید. پس از هرگونه اقدام بیهوده درچنین موردی خودداری نمایید و فوراً و بدون‌معطلی فرزند خود را به اورژانس برسانید.

بازگشت تب

از آنجایی‌که دارو‌های با خاصیت تب بری، درجه حرارت بدن را به‌طورموقت پایین می‌آورند و هیچ تأثیری بر منشأ ایجاد عفونت نمی‌گذارند، ممکن است کودک شما باوجود مصرف این دارو‌ها تا زمانی‌که عفونت در بدن او وجود دارد همچنان دچار تب شود. پس چون ازبین‌رفتن عفونت از بدن، چند روز طول می‌کشد سعی کنید صبور باشید و از فرزندتان به خوبی مراقبت کنید و به‌خاطر داشته باشید که درصورت مواجه با ایجاد هرگونه مشکل، آن را با پزشک درمیان گذاشته و بدون مشورت او اقدامی انجام ندهید.

مشخصات بهترین پزشک برای درمان تب کودکان

باتوجه به این نکته بسیار مهم که معاینه و تجویز دارو به کودکان و اطفال کار بسیار حساسی است؛ بنابراین باید توسط یک پزشک متخصص کودکان با ویژگی‌های معتبر بودن مدارک تحصیلی، آگاهی داشتن از اطلاعات جدید پزشکی و بیماری‌های جدید، خوش اخلاق و خوش‌رو بودن و داشتن سابقه و تجربه کافی صورت گیرد. دقت داشته باشید که یک پزشک متخصص خوب برای درمان تب کودکان باید دارای ساعات اداری منظم و رهنمود‌های مشخص و ثابت برای دریافت مشاوره پزشکی و کمک در شب‌ها و آخر هفته است و از این رو می‌توانید به مطب دکتر امیر زمانی، بهترین متخصص اطفال و کودکان، مراجعه نموده و از تشخیص سریع و درمان تاثیرگذار ایشان برای بهبود فرزند خود، بهره بگیرید.

سخن پایانی

تب، واکنش طبیعی بدن انسان به انواع بیماری‌ها از جمله عفونت است. معمولاً کودکان در زمان بروز انواع بیماری‌ها دچار تب می‌شوند. در این مقاله ما به معرفی انواع روش‌های دارویی و خانگی برای درمان تب کودکان پرداختیم. این روش‌های درمانی مؤثر، کمک قابل‌توجهی به پدرومادر کودک در کنترل تب آن‌ها خواهند کرد. بی‌توجهی و جدی نگرفتن تب پایین کودک و افزایش تدریجی درجه حرارت بدن آن‌ها، به تشنج و مشکلات دیگر می‌انجامد به‌همین‌خاطر شما باید درصورت مبتلا شدن کودکتان به این بیماری سریعاً به پزشک مراجعه نمایید.

سؤالات متداول

بهترین دارو برای کاهش تب کودک خردسال چیست؟

بهترین دارو برای کاهش تب کودکان داروی استامینوفن یا ایبوپروفن است. با استفاده از این روش‌های درمانی می‌توانید تب بدن کودک خود را کاهش دهید. (توجه داشته باشید که مصرف داروی استامینوفن بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود. )

چگونه تب کودک خود را کم کنیم؟

برای کاهش تب کودک راه‌های زیادی وجود دارد. در صورتی که تب خطرناک و حاد باشد با مراجعه به پزشک و روش‌های دارویی می‌توانیم این کار را انجام دهیم و در زمان‌هایی که کودک دچار تب خفیف شده است با روش‌های خانگی می‌توان برای کاهش تب اقدام کرد.

دارو‌های خطرناک برای کودکان تب‌دار کدامند؟

آسپرین یکی از دارو‌های بسیار خطرناک برای کودکان تب‌دار است که مصرف آن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید که این دارو می‌تواند سبب ایجاد نارسایی شدید کبدی و همچنین مرگ در کودک شود.